Nếu Thức là cái biết thông qua đối tượng, luôn sinh diệt và bị chi phối bởi vô minh, thì Tâm Rõ Biết lại khác hẳn: nó là cái biết vốn sẵn, không phụ thuộc vào bất kỳ điều kiện nào. Đây chính là tánh giác thường hằng, trong sáng, hiển nhiên, chưa từng vắng mặt nơi mỗi người.
Tâm Rõ Biết không phải là một trạng thái đặc biệt do tu tập mới có, mà vốn dĩ luôn có mặt. Khi ta chưa nghĩ gì, chưa khởi tâm phân biệt, cái biết lặng lẽ vẫn ở đó – biết sự hiện diện của hơi thở, của âm thanh, của thân thể.
Cái biết ấy không lựa chọn, không đánh giá, không đồng hóa với đối tượng. Nó chỉ ghi nhận trong sáng. Chính vì thế, khi gọi là "Rõ Biết", tức là nhấn mạnh đến tính sáng tỏ, thuần khiết, không bị che lấp.
Ví như một tấm gương: hình bóng nào hiện đến, gương phản chiếu rõ ràng, nhưng bản thân gương không bị biến đổi bởi hình bóng ấy.
Trong các truyền thống Phật giáo, Tâm Rõ Biết được diễn đạt bằng nhiều thuật ngữ khác nhau:
Tánh Giác (Rigpa – Dzogchen, Phật giáo Tây Tạng): cái biết trực tiếp, không qua trung gian.
Trí tuệ Bát Nhã (Prajna – Phật giáo Đại thừa): trí tuệ vượt ngoài phân biệt nhị nguyên.
Tâm Quang Minh: cái biết sáng chiếu, không bị giới hạn bởi sinh diệt.
Dù cách gọi khác nhau, tất cả đều chỉ về một thực tại: tánh biết vốn sẵn nơi mỗi người, chưa từng sinh, chưa từng diệt.
Trong đời sống hằng ngày, ta có thể nhận ra Tâm Rõ Biết ở những khoảnh khắc rất giản dị:
Khi đang ngồi yên, không suy nghĩ, nhưng vẫn biết mình đang thở.
Khi nghe tiếng chim hót, chưa kịp đặt tên, chỉ có sự "biết âm thanh" trong sáng.
Khi nhìn bầu trời, không khởi ý phân tích, chỉ có sự mở rộng và sáng tỏ.
Trong những giây phút ấy, tâm không chạy theo phân biệt, chỉ đơn thuần sáng biết. Đó chính là Tâm Rõ Biết đang hiển lộ.
Nhiều hành giả nhầm lẫn Tâm Rõ Biết với một trạng thái trống rỗng, hôn trầm hoặc vô ký. Thực ra, Tâm Rõ Biết không phải trống rỗng vô tri, mà là tỉnh sáng, linh động, biết rõ ràng. Nó không nằm trong cực đoan của vọng tưởng (tán loạn) hay cực đoan của hôn trầm (mê mờ).
Một sai lầm khác là tưởng rằng Tâm Rõ Biết chỉ hiện ra trong lúc ngồi thiền. Trên thực tế, nó luôn có mặt, kể cả khi ta đang đi, đứng, ăn, uống, nói, cười. Vấn đề không phải là tạo ra, mà là nhận ra và an trú trong đó.
Khi hành giả bắt đầu nhận ra và sống trong Tâm Rõ Biết, một sự chuyển hướng căn bản xảy ra:
Thay vì đồng hóa với Thức (cái biết phân biệt), ta trở về với tánh biết không điều kiện.
Thay vì chạy theo đối tượng, ta nhận ra nền tảng sáng suốt đang ghi nhận đối tượng.
Thay vì để phiền não dẫn dắt, ta thấy rõ phiền não chỉ là hiện tượng được biết.
Chính nhờ vậy, Tâm Rõ Biết trở thành cửa ngõ trở về với bản tâm, là nền tảng để phát triển Tâm Biết Rõ – cái biết thấu suốt bản chất vô thường, khổ, vô ngã.